Afwisseling ontspanning en werken

Zo, nog maar weer even een verhaal over de beslommeringen hier in Katete. Alhoewel ik dit verslag (stiekem) pas later typ, deel ik het maar even in twee stukken op. Aan de ene kant om het mezelf makkelijk te maken zodat ik niet verzand in een wirwar van feitjes, emoties, gebeurtenissen en weetikhetwatnogmeer en aan de andere kant om de ogen van de lezer ook op tijd even rust te kunnen gunnen en niet bloot te doen stellen aan een oneindig lijkende lap tekst.

In het vorige reisverslag heb ik al een beetje laten weten wat we allemaal van plan waren om te gaan doen aan ontspanning. Als eerste zijn we in het weekend van 8 en 9 februari naar het Luangwa Bridge Camp geweest, een soortvan resort wat zo'n 2km van de Luangwa Bridge af ligt. De conclusie die we aan het eind van het weekend allemaal hadden, is dat we het op dat moment ook best goed konden gebruiken. Met name de week voordat we gingen, is het allemaal best heftig geweest met een paar overlijdens waar ik vorige keer al over vertelde en er zaten een hoop stress en frustraties bij ons allen, over meerdere dingen. Het grootste mikpunt van de gezamelijke frustraties was toch wel het (soms incompetente) optreden van sommige nurses. Het probleem was ook dat er goeie nurses waren en slechte, zonder dat er ogenschijnlijk iets tussenin zat. Het grootste deel van de dag zitten ze maar een beetje aan hun desk rond te kijken, muziek te luisteren, met hun telefoon te kloten en vooral niet omkijken naar patienten. Er lopen er gelukkig ook goede rond die tijdens ochtendrondes of later op de dag wel mee denken en alles goed bij houden, maar helaas zijn die in de minderheid. Het is soms ook vervelend dat er een patient met een probleem zit, een klacht heeft, tegen jou als arts een verhaal in het Chewa of Nyanja begint op te hangen en je wanhopig rond kijkt of er iemand in de buurt is om je te helpen. Als je ze dan, in opperste staat van activiteit (not), gespot hebt op hun domein en vraag of ze je asjeasjebliiiieft even willen komen helpen met vertalen, kijken ze elkaar eerst allemaal aan, gevolgd door een diep gezucht en een nurse die met de grootst mogelijke tegenzin zijn of haar kont van de stoel af haalt en met een tergend langzame gang zich richting de patient begeeft. Als dan ook nog blijkt dat er eigenlijk helemaal niks aan de hand is, kijken ze je aan alsof je een of andere lompe arts bent die er ook geen kaas van heeft gegeten en sjokt het weer langzaam terug naar zijn of haar rechtmatige zetel. U ziet, ook nu weer springen de frustraties van het scherm de kant van de lezer op gevlogen, zelfs al typ ik dit weken later nog. Goed, gelukkig zitten er ook goede tussen en bij tijd en wijle kan het best eens gezellig zijn op de afdeling, dat dan weer wel.

Anyway, het Luangwa Bridge Camp dus. Zaterdag de 8e zijn we 's ochtends vroeg (wel, acht uur valt mee) vertrokken met zijn vijven (Floris, Richard de Kiwi, Heleen, Carolien en ik) vanuit het SFH richting de plaats van bestemming. We hadden het idee om liftend te gaan en totdat we iets te pakken hadden, maar gewoon te gaan lopen. Gelukkig hadden we al snel geluk met een bus vanuit Chipata die toch richting Lusaka (en dus ook Luangwa Bridge) moest en we met een boel korting ook nog mee konden ook. Afrika of niet, we blijven toch allemaal wel n beetje Hollander ook al zijn we ver van huis. Na een busrit van bijna 4 uur kwamen we aan bij de busstop, waar een heleboel kraampjes stonden die allemaal dezelfde authentieke spullen verkochten, met name rieten manden en hoeden. Ik moet bekennen dat ik er even een Xenos-momentje van kreeg toen ik de dames op de hoeden af zag vliegen.. Aan de overkant van de weg was het met name kraampjes met vis, vis en nog een vis. Ruikt ook heerlijk soms. Goed, met de benenwagen vertrokken over het zandpad richting het Camp en gelukkig kwam er net een pick-uptruck met een APK-keuringswaardigheid van nul komma niks aanrijden, die zo vriendelijk was om ons in zijn laadbak mee te nemen omdat ie toch die kant op moest.

Aangekomen bij het Bridge Camp was het een werkelijke oase van rust. Bijna niemand te zien en heerlijk even niks aan je hoofd. Dames en heren sliepen apart, in een kleine bakstenen ronde hut met een rieten dak met werkelijkwaar de meest fatsoenlijke bedden die ik tot op heden tegengekomen was. De hutten (chalets) stonden apart van het receptie/bar/restaurant/chillplek/zwembad/vuurstookplekkie en het zag er fantastisch uit! De hele dag ook geen klap uitgevoerd, alleen maar gezeten, gezwommen, gedronken, geouwehoerd (met de strikte afspraak om het NIET over het ziekenhuis te hebben), getukt op de schommelbank, geshithead en gegeten. Dat laatste was overigens een erg welkome afwisseling van het ziekenhuisvoedsel. Een verschrikkelijk heerlijke sirloin steak met champignonsaus en de volgende ochtend een heel uitgebreid continental breakfeast, want een smaakvol feestje was het wel, met eindelijk fatsoenlijke kaas en heerlijke koffie en toast en croissants en nog meer. Overigens het meest opvallende was nog dat de manager van de toko, op een plek waar een mens anders niet zou komen en in de middle of nowhere, een Nederlander was.

De batterijen weer opgeladen hebbende, vertrokken we zondag weer naar Katete. Eerst was er nog het hele actieve idee om een hike richting de top van een heuvel te maken waardoor de Luangwa River Valley goed te zien was, maar we besloten de ontspanning maar even belangrijker te maken. De terugreis was als hitchhikers overigens makkelijker gezegd dan gedaan: het duurde wel een uur voordat we eindelijk transport hadden richting Katete. We stonden allemaal achterin de laadbak van een lorry, maar er werd ons wel heel duidelijk gevraagd om nu al vast geld te geven voor de trip. Op dat moment kwam er ook net een bus aanrijden die ons toch net veiliger en fatsoenlijker leek dan in een lorry. Rap allemaal half vallend en half klauterend die laadbak uitgelazerd en naar de bus gesprint, maar we hebben t gehaald zonder kleerscheuren! Overigens, dachten we dat de bus veiliger zou rijden, kwamen we enigszins bedrogen uit aangezien de chauffeur ervan overtuigd was dat ie in een Ferrari zat in plaats van in een bus van 25meter en tig tonnen. Zeker over slingerende bergwegen was dat heel fijn. Not. De reis werd overigens wel opgeleukt door een DVD met oude videoclips van boybands enzo. Wat was dat twee uur lang genieten van de tenenkrommendheid van de muziek van begin jaren '90. Vooral ook als men zich bedenkt dat we dat ook nog eens allemaal leuk vonden...

Met genoeg energie ben ik weer aan de volgende twee weken begonnen, en achteraf gezien had ik dat ook nodig ook. Met name in de tweede en derde week van mijn Gyn-deel ben ik een aantal keren meegegaan met de arts die on-call was, waarbij ik me gelukkig wel nuttig kon maken tijdens LSCS-operaties (lower segment caesarian sections - de normale keizersnede) en vaak kon assisteren. Zo ben ik er uiteindelijk met 7 of 8 geassisteerde keizersnedes zijn best mee bezig geweest. Ook nog helpen op de labour ward 's middags en 's avonds, wat me alleen wel een keer het probleem opleverde toen ik assisteerde bij een bevalling en de vrouw uitgescheurd bleek te zijn. Geen arts in de buurt en de midwife keek mij met mijn witte jas en rode baard vrolijk aan van "doe jij het maar even". Stond ik daar, hechtmateriaal klaar, een dergelijke hechting pas een keer gedaan heb zien worden (leve coschap Obstetrie&Gynaecologie in het UMC!) en dan ineens zelf doen. Kwartier mee bezig geweest, verdoving werkte bijna uit, bij mij het zweet op het voorhoofd tot in de bilnaad en een werkelijk vervelende tremor in mijn handen. Iets met spanning denk ik. Uiteindelijk is het allemaal gelukt, maar toch. Iets soortgelijks gebeurde ook op de maternity ward, waar een vrouw na bevalling lag met een gezwollen en pijnlijke knie. Idee: gewrichtspunctie. Wie mocht het gaan doen? Aangezien ik er toevallig twee weekenden daarvoor tijdens een weekenddienst chirurgie eentje gezien/gedaan had, mocht ik t maar oplossen. Wordt het toch best tricky als je met weinig ervaring een naald precies in de gewrichtsspleet moet zien te krijgen. Niet echt volgens de wet van de BIG-registratie, maar zonder training kunnen we nooit denken dat we ons ergens bekwaam in kunnen achten. Vanuit ethische hoek zullen er vast mensen zijn die het totaal niet eens zijn met me, maar goed, ieder zijn mening.

De week erop (de zesde week van het coschap alweer) ben ik van de Obs&Gyne naar de Medical (interne geneeskunde) gegaan, naar St. Augustine. Dit is de mannelijke zaal met 31 bedden waarvan 7 IC-bedden, 19 normale bedden en 5 speciale bedden voor de open-TB-patienten. Ook zit er een eye room aan vast waar de nieuwe opnames terecht komen en ook de mensen die voor de eye clinic een operatie oid moeten ondergaan. Deze week zijn het maar vier dagen aangezien we vrijdag naar South Luangwa gaan. We beginnen 's ochtends vroeg (8.00u) met een wardround, eerst langs de IC-patienten en daarna de rest. Het klinkt vast heftig, een IC-unit op je afdeling hebben. In werkelijkheid betekent het de enige plek waar zuurstofmachines staan en waar twee keer per dag een arts de patient ziet, in plaats van 1x voor de rest van de afdeling. Ook zijn de plannen vaak wat uitgebreider, maar nog niet zo schokkend dat er een heel arsenaal aan apparatuur, nurses en medicijnen op de patienten afgevuurd wordt. De patienten liggen er met uiteenlopende dingen, maar het meest zijn het klachten van hoesten (dus, TB ja of nee), kortademigheid, chronisch hartfalen, ontregelde diabetes, buikklachten, urinewegproblemen zoals urineretentie, ondervoeding, HIV-positief zijn, TB hebben, ergens een vermoedelijke vorm van kanker hebben zitten, of een paar van bovenstaande met elkaar gecombineerd tot een doodzieke patient. Ook malaria komt natuurlijk voorbij. Betekent het in ieder geval dat ik die dure pillen niet voor niets slik. De eerste dag was het met name nog even mee kijken hoe alles precies in zijn werk gaat, de IC-patienten leren kennen en daarna aan de rest van de ward beginnen, maar daarna werd het al gauw de arts die de IC deed en de andere co's samen met Geoffrey (de licentiate) de ward afwerkten. Mensen zien, mensen spreken, lachen om vanalles, lachen omdat je als een malloot in hakkelend Chewa met een hoop woeste armgebaren waar een Italiaanse taxichauffeur jaloers van zou worden, probeert uit te leggen wat je nu eigenlijk wil weten. En ohja, nshima is heel belangrijk. Is iemand ziek, eten ze geen nshima meer, dan is er wat goed mis. Gelukkig hebben we ook een supernurse rondlopen op de afdeling, die erg goed is in zijn vak, vrolijk, meedenkend en meelevend en toevallig nog 'Happy' heet ook!
Ben maandag, dinsdag en woensdag meegeweest met de on-call en op dinsdag was het ook wel weer raak 's avonds. Kind binnengebracht op Mbusa, non-responsive, onduidelijk sinds wanneer. Dr Kate was er net nadat ze me gebeld had en was al met t kind bezig. Op een gegeven moment komt dan toch het punt dat, door vooral een onduidelijk verhaal en onduidelijk verloop van de symptomen, er besloten moet worden om door te gaan met 'iets' proberen, of het erbij laten. Ambubag gepakt, een paar respiraties gegeven, maar het kind bleef stil. Doodstil. Wat doe je dan? Moeder staat erbij, weet het zelf ook niet meer, kind kan al goed 15 minuten in die toestand verkeren, misschien ook pas 5 minuten, maar je weet het niet. Het ergste komt dan nog op het moment dat de arts en jij de spullen neer leggen, de stap achteruit maken en een troostende hand op de schouder van moeder leggen. Op dat moment weet moeder genoeg en komt het verdriet en het ongeloof en waarschijnlijk nog veel meer dingen er allemaal uit. Er is iets besloten door de supervisor, maar toch, ook als co met relatief gezien nul verantwoordelijkheid voelt het alsof je meebesloten hebt om niets te doen. Was waarschijnlijk ook logisch, maar op zulke momenten wil je liever wat doen dan accepteren dat er toch ook niets te doen valt...
Wat dat betreft valt er gedurende deze weken heel veel te leren over je eigen ontwikkelingsproces tot het worden van arts. Ik vind zelf dat ik nu al meer dingen gezien en meegemaakt heb waardoor je met bepaalde essentiele dilemma's geconfronteerd wordt dan dat ik dat in Nederland had. Misschien omdat ik me meer betrokken voel of meer betrokken wil zijn en me nuttig wil maken. Straks zijn we afgestudeerd, in mijn geval nog (hopelijk) binnen 1,5 jaar. Heb je ineens wel verantwoordelijkheid. "Ja, maar supervisoren dit en dat". Juist, tot je een keer op het punt aan komt waarop de supervisor net even niet in de buurt is en je ineens wat moet doen waar wel consequenties aan vast zitten en waarvoor je je verantwoordelijk moet voelen en dat ook zijn. Ik voel me nu in ieder geval nog alles behalve capabel genoeg om straks die keuzes wel te moeten maken en ik hoop van harte dat er nog genoeg leermomenten aankomen om dat een beetje op te vijzelen..

Uiteindelijk staan we nu op het punt om naar het South Luangwa National Park te gaan, om eindelijk eens wat wildlife te gaan zien. We zijn ten slotte niet voor niets in Afrika (amongst other things). Eerlijk gezegd zal het ook goed zijn om even een lang weekend weg te zijn (vrijdag tot en met maandag) aangezien ik dat wel kan gebruiken na twee weken met daarin vijf diensten van 15 uur (inclusief met on-calls mee gaan). Daar zal ik de volgende keer maar wat over zeggen, anders wordt het allemaal wel erg veel in een keer. Hopelijk dan ook met wat foto's erbij, aangezien ik nu (begin maart) zo'n ei ben geweest om mijn adapter van mijn netbook vergeten mee te nemen. Hele tas vol zooi achterop de rug, goeie plannen om mijn tijd hier in Lusaka nuttig te gebruiken, vergeet die klootjavaan zijn stekker mee te nemen. Nouja, ach, heb ik ook weer even tijd gehad voor wat nuttigs ..