Tragiek en vreugde in Haydom: laatste dagen..

Inmiddels is het alweer mijn laatste week van het coschap en morgen is mijn laatste dag hiero. Mooi moment om de afgelopen drie weken weer eens digitaal neer te pennen in een soort van leesbaar iets. Anyway, eerst maar eens beginnen met waar ik vorige keer geëindigd ben, namelijk de tocht richting de Ngorongoro crater. Daar zijn we zaterdag de 4e naar vertrokken, hutje-mutje zittend in een public Landcruiser over de hobbelige zandwegen die Tanzania rijk is. Enerzijds prima, maar anderzijds gaat met name de blaas nog wel eens gruwelijk protesteren na een paar uur in zo'n ding gezeten te hebben en de ene na de andere hobbel te moeten trotseren. De opluchting (of verlichting?) was dan ook groot na aangekomen te zijn in Karatu, op zo'n drie uur afstand van hier. Zaterdag de dag doorgebracht in Eileen's Trees Inn, met een zwembad en heerlijk eten, om even een dagje te ontspannen. Bij aankomst was het zonnig, maar helaas trakteerde de middag ons vooral op regen. Toch, als je dan een zwembad hebt, moet je er eigenlijk wel gebruik van maken (en Nederlanders en regen is zo'n bekende combinatie), al was het maar om daarna nóg meer te genieten van een warme douche.
Zondags zijn we dan met zijn vieren en Clement, safari tourguide, richting Ngorongoro gegaan. Voor de beeldvorming: dit ligt in een berggebied dat tussen de Serengeti en de Rift Valley ligt en de Ngorongoro crater is, zoals de naam het al in al zijn originaliteit doet vermoeden, een grote krater van 18 bij 21 kilometer en 610 meter diep die in dat gebergte ligt. Het mooie daarvan is wel dat er een boel diersoorten zijn die zich permanent in deze krater gevestigd hebben en zo de belangrijkste dieren ook (makkelijk) bewaard en beschermd kunnen worden. Het zorgt voor een leefomgeving op zich, which is nice.
Anyway, de crater dus. Vertrokken in een safari landcruiser richting dit National Park, kwartiertje van Karatu af. Terwijl we aan het wachten waren tot Clement alles geregeld had qua entrance fees e.d. zagen wij al gelijk de eerste wild life in de vorm van bavianen en werden Hilde en Susanne (Noorse dames) direct gebombareerd tot een andere vorm van wild life, namelijk doordat van een hele grote Indiase groep de heren graag met hen op de foto wilden. Voor degenen die het iets zegt: "swag level: Indian" en niet zo'n beetje ook. Nadat we dan eindelijk het park in konden, werden we op de weg naar de crater ook getrakteerd op wild life in zijn meest natuurlijke vorm: twee bavianen die van de gelegenheid gebruik maakten om maar even een vluggertje te doen. Op de weg. Midden in het zicht. Yolo, zoals de natuur het bedoeld heeft. En natuurlijk moet daar een foto van genomen worden (wat ook gelukt is en aanleiding gaf tot fotoideeën van de dag).
Ik kan er lang of kort over vertellen, maar de Ngorongoro crater was een geweldige ervaring! Hartstikke mooie natuur, uitgestrekte vlakten, heb nu eindelijk mijn Big Five compleet nu ik ook leeuwen (van dichtbij) en neushoorns (van veraf) heb kunnen zien! Mooie ervaring rijker en woorden kunnen moeilijk beschrijven hoe het eruit ziet. Overigens hebben we wel ontdekt dat je met behulp van een verrekijker en je telefoon een behoorlijk eind kunt inzoomen zonder dat je crappy foto's krijgt. Heel veel dieren gezien, Afrikaanse regenbui overleefd en nog gezien hoe de ene antilope probeerde de ander te bespringen en daar ook bijna in slaagde.
Goed, aantal uur in het park geweest en daarna weer terug gegaan richting Haydom, om 's avonds vroeg naar bed te gaan na een inspannend weekend en om maandags weer fris en fruitig voor de dag te komen. Gedurende de week was het vooral hetzelfde als voorgaande weken, dagelijks ward rounds en patiëntenzorg.

Het weekend daarop zijn we met zijn allen weer naar Arusha gegaan, dit maal omdat Judith en Tristan (mijn partner in crime op de Surgical ward) weer richting Nederland zouden gaan. Vrijdag met zijn allen in Landcruisers of een vliegtuigje die kant op gegaan, vooral weer een paar dagen goed gegeten, wat gedronken, aan het zwembad gelegen, straatverkopers het spoor bijster gemaakt (zonder ditmaal Chuck Norris genoemd te worden) en zaterdag de twee uitgezwaaid toen ze weg gingen en met hun afscheid weer twee gezellige en leuke mensen verdwenen van het Haydom complex. Gelukkig is Nederlands vervoer een stuk beter en makkelijker dan Tanzaniaans vervoer..

Ik ben zelf zondags een dag eerder terug gegaan dan de rest, met name omdat er de dag erop een operatie plaats zou vinden waar ik bij mocht assisteren. Was namelijk bij een man die tijdens een epileptische aanval met zijn hand in het vuur gevallen was en een diepe, diepe brandwond op zijn linkeronderarm had. Zo diep, dat de twee botten van zijn onderarm gewoon te zien waren en de functie van zijn hand nagenoeg tot nutteloos gereduceerd was. Enige saillante detail is wel dat deze man al sinds eind januari (!) opgenomen lag, er een enkele maal pinnen in het polsgewricht geslagen waren om het gewricht te 'stabiliseren' en er weinig tot geen vorderingen waren op fatsoenlijk herstel. Na lang wikken en wegen heeft uiteindelijk de andere zinnige orthopedisch chirurg besloten dat amputatie wél beter was, in tegenstelling tot zijn collega, die dit niet wilde doen vanwege zijn reputatie in het dorp (en die van het ziekenhuis) omdat het zou lijken dat de enige manier waarop hij dergelijke ziektebeelden zou kunnen behandelen. Typerend genoeg is dat het eigenlijk ook de enige manier in een geval als deze patiënt, maar dat terzijde.. Anyway, helaas voor mij hoorde ik maandag tijdens de morning meeting dat de operatie in het weekend al gedaan was en ik dus eigenlijk voor Jan-met-de-korte-achternaam eerder terug gekomen was. Persoonlijk jammer, maar wel blij dat de beste man ein-de-lijk gehopen was.

Verder is het hier de afgelopen twee weken vooral rustig geweest, zeker nu ik alleen in dit Family House zit. Druk geweest nog met extra zorg voor een paar specifieke patiënten op de afdeling, waaronder een jonge vent van 28 met een vermoedelijke bottumor, waarbij de orthopedisch chirurg die een biopsie zou nemen zo 'slim' was om vooral geen dossiers te lezen of röntgenfoto's te bekijken. Twee ingrepen later is het nu wel gelukt en godzijdank heeft de Managing Medical Director in kunnen zien dat de patiënt voor alles laten betalen in dit geval onzin is.
Daarnaast nog voor een man van dertig met een onverklaarbare vergrote milt plus miliaire tuberculose (ernstige vorm van TB in de longen) die lange tijd onstabiel was en met de dag zieker werd. Uiteindelijk is hij afgelopen week overleden. Ook nog een oudere man van achter in de 70 met een abces van zijn rechterbil, abces in het scrotum en een heel typisch huidbeeld op zijn benen, onverklaard en helaas ook overleden. Ook nog een man van 64 met slokdarmkanker, die op de ward ineens met de dag benauwder werd maar röntgenfoto's ons niets wijzer maakten van de oorzaak. Helaas geen extra zuurstof voor de man mogelijk, want maar één zuurstofapparaat en dat was al in gebruik. Helaas ook overleden. Dan als laatste ook nog een man van 80 met een tumor van zijn stembanden die óók met de dag benauwder werd, tot op het punt dat tijdens de ward round het piepen van hem tijdens het inademen zo'n beetje het enige was wat te horen was, zelfs boven het piepende alarm van het zuurstofapparaat uit. Op het moment dat ik me tijdens de ward round met hem bezig hield en ze tegen me zeiden 'dat ze nu bij een andere patiënt bezig waren', kon ik het niet laten om droog doch gepikeerd op te merken dat deze man nu acuut meer aandacht nodig had. Uiteindelijk is ook deze man helaas overleden. Voor al die patiënten geeft het toch elke keer een vreemd gevoel, wanneer je weet dat het einde nadert, de volgende dag tijdens de morning meeting gepresenteerd wordt dat hij overleden is en je dan tijdens de ward round dat lege bed ziet. Er is wel wat mogelijk, maar niet veel en toch vraag je je elke keer weer af: "wat hadden we nog kunnen doen en wat hadden we beter kunnen doen?" Gelukkig ook nog een keer of twee op OK kunnen assisteren om het een beetje af te wisselen en positief genoeg leeft er op dit moment een patiënt nog bij wie zowat zijn hele dunne darm eruit gehaald is op 20 cm na vanwege beklemde bloedtoevoer (en de prognose niet bijster rooskleurig is), dus het is niet alleen maar kommer en kwel. Plus, om te relativeren moet er soms gelachen worden. Niet om patiënten, wel om andere dingen. Blijft soms lastig en vreemd in een omgeving waar zelfs een mensenleven relatief is en het neemt frustraties niet weg, maar kan soms opluchten. Net zoals een keer hiken naar Mt Haydom, daar op een rots gaan zitten en met goeie muziek in de oren genieten van de zonsondergang. Of wanneer mensen je bedanken voor wat je doet of gedaan hebt, zij het met een fles water of op meer spirituele wijze.

Morgen is mijn laatste dag hier, tijd om alle formulieren goed in te laten vullen en af te ronden, gedag te zeggen tegen degenen die me zijn bij gebleven en vervolgens zaterdagochtendvroeg weer richting Arusha. Aangezien dat de vierde keer zou zijn dat ik er ben en ik de stad nu toch al wel gezien heb (en ik een week daar niet zie zitten), heb ik nog besloten om vanuit Arusha door te reizen naar Zanzibar. Dat betekent zondagochtendvroeg met de bus vanuit Arusha naar Dar es Salaam om hopelijk op tijd te zijn om de laatste ferry richting Zanzibar te halen. Dan van zondag (of maandag) tot en met vrijdag op Zanzibar, vrijdagoverdag terug naar Dar, naar het vliegveld, doorvliegen naar Kilimanjaro en dan weer naar huis.

Soms voelen de dagen lang, soms voelt het wachten lang. Op sommige momenten kan het echter niet lang genoeg duren. Het zijn nu 'maar' acht weken, straks negen in totaal, dat ik nu hier ben geweest en ik heb weer veel geleerd over chirurgie in tropenlanden, maar ook vooral veel over mezelf geleerd. Het mooiste wat ik echter geleerd heb, kwam vandaag. Morgen ben ik hier klaar, morgen is mijn laatste dag van mijn laatste coschap ooit en heb ik alleen nog mijn wetenschapstage voordat ik dokter ben. Acht weken voelt zo kort, is ook kort, maar een belangrijk deel van mijn gevoel zegt: "ik wil hier blijven. Ik wil hier niet weg." Hoeveel ik ook twijfel en getwijfeld heb aan mezelf de afgelopen weken, getwijfeld heb aan de keuze die ik wil maken die de toekomst gaat bepalen, ben ik blij dat mijn gevoel zegt: "ik word tropenarts".

Lala salama Uholanzi. Tutaonana wiki kesho.